Prowincja Chrystusa Króla

PALLOTYŃSKI INSTYTUT HISTORYCZNY

Kalendarium Pallotyńskie na 1 września

1939 – W godzinach rannych wojska niemieckie i słowackie napadły bez wypowiedzenia wojny na terytoria polskie, rozpoczynając II wojnę światową – kampanię wrześniową. Prezydent Ignacy Mościcki wprowadził na terytorium całego państwa stan wojenny.

Z Kroniki ołtarzewskiej: „Od rana krążyła nie wiadomo skąd zaczerpnięta pogłoska, że wojna rozpoczęta. W każdym razie wszędzie ostre pogotowie. Około godz. 10-tej słychać warkot licznych samolotów. Przelatują wysoko nad naszym domem. Krążą nad Warszawą. Wszyscy wyszli na dwór i obserwują. Jedni mówią, że to prawdziwy nalot i samoloty są niemieckie, a inni, że to tylko ćwiczenia naszych samolotów. Słychać huk dział przeciwlotniczych, a na niebie chmurki dymu po każdym rozrywającym się pocisku. To chyba jednak prawdziwy nalot”.

1 IX 1939 pallotyni w Polsce posiadali 10 placówek: Bereza Kartuska, Chełmno, Korelicze, Nowosady, Ołtarzew, Radom, Suchary, Wadowice, Warszawa (ul. Krakowskie Przedmieście 71 i ul. Skaryszewska 12). Nie objęta została placówka w Okopach Świętej Trójcy. Prowincja liczyła 269 pallotynów, w tym: 81 kapłanów, 39 kleryków profesów, 8 kleryków nowicjuszy, 118 braci profesów i 23 braci nowicjuszy. W dwóch gimnazjach prowadzonych przez pallotynów uczyło się 257 uczniów.

1989 – W 50. rocznicę wybuchu II wojny światowej po raz pierwszy na ołtarzewskim cmentarzu wojskowym odprawiona została Msza św. polowa w intencji ofiar wojny i żołnierzy spoczywających w tutejszych kwaterach. Okolicznościową homilię wygłosił ks. Marian Szczotka. Cała wspólnota ołtarzewska, w duchu modlitwy i skupienia, jednoczyła się z duchowieństwem i wiernymi, zgromadzonymi tego dnia na Placu Zamkowym w Warszawie z okazji tej pamiętnej rocznicy.

*******************************************************

Inne wydarzenia tego dnia:

1927 – Na Kopcu, w Collegium Marianum, rozpoczął się kolejny rok szkolny. Uroczystą Mszę św. z asystą odprawił ks. superior Wojciech Turowski, który też wygłosił kazanie do uczniów. W skład grona profesorskiego weszli: ks. Franciszek Wardowski, ks. Bernard Pawłowski, ks. Władysław Baumgart, ks. Franciszek Pauliński, ks. Wincenty Stolz, ks. Stanisław Wierzbica (również prefekt uczniów) oraz panowie: Chila, Dihm, Bursa, Smidowicz, Chudy i Panczakiewicz. Liczba uczniów Collegium wyniosła przeszło 200.

1929 – Wieczorem wyjechał z Ołtarzewa na Kopiec ks. nowicjusz Stanisław Szulmiński. Objął tam funkcję wykładowcy i ojca duchownego.

1932 – Na rozpoczęcie roku szkolnego, w kaplicy parkowej w Ołtarzewie, odprawiono o godz. 9.00 Mszę św. z kazaniem.

1932 – W kaplicy, w Wadowicach na Kopcu, uroczyście rozpoczęto o godz. 8.30 rok szkolny 1932/33. Nabożeństwo celebrował ks. rektor Leon Bemke w asyście ks. Franciszka Paulińskiego i ks. Stanisława Wierzbicy. Wystąpiła orkiestra kopiecka. Grono profesorskie powiększyło się o nowe osoby: Tadeusza Kotlarczyka (polonistę), ks. Leona Foryckiego (łacina w kl. IV) i ks. Michała Muszyńskiego (łacina w kl. III). Dyrygentem chóru i kapelmistrzem został ks. Józef Socha.

1936 – Na prośbę komisariatu generalnego w Gdańsku ks. Leonowi Bemke powierzono obowiązki kapelana wojskowego polskiej załogi na Westerplatte, po rezygnacji ks. Mariana Góreckiego. Należało do niego odprawianie mszy w każdą niedzielę, święta oraz w czasie uroczystości państwowych i wojskowych w kaplicy MB Częstochowskiej na terenie Westerplatte, a także sprawowanie opieki duszpasterskiej nad załogą Wojskowej Składnicy Tranzytowej (otrzymywał zwrot kosztów przejazdu tramwajem lub kolejką na Westerplatte). Gorliwa praca duszpasterska ks. Bemkego spotkała się z niechęcią władz hitlerowskich i z powodu nacisków władz na pallotyńskich współbraci przeniósł się do Oliwy. Mieszkał przez dwa lata przy Jahnstrasse (obecnie ul. Liczmańskiego) i uczył dalej w szkole, spełniał obowiązki kapelana Westerplatte, a także wygłaszał niedzielne kazania dla Polaków w katedrze o godz. 12.00, słuchał ich spowiedzi, był opiekunem KSM w Gdańsku oraz organizował harcerstwo polskie (wydzierżawił obszerny lokal przy rynku w Oliwie, urządził w nim świetlicę harcerską i salę zebrań dla polskich organizacji). Od końca 1938 kierował tamtejszą bursą dla polskiej młodzieży męskiej z okolic Gdańska, pracującej i uczącej się, urządzoną przez Polską Macierz Szkolną. Mieściła się ona przy ul. Liczmańskiego 24. Tam też mieszkał aż do aresztowania.

1939 – W nocy o godz. 3.00 ks. Leon Bemke został aresztowany przez gestapo w swoim mieszkaniu w Oliwie (przed rozpoczęciem ostrzału Westerplatte przez pancernik Schlezwig-Holstein) i osadzony w miejscowym areszcie w Victoriaschule w Gdańsku, a następnie po 6 dniach pobytu w więzieniu zwolniony na podstawie immunitetu dyplomatycznego. Niemcy odtransportowali go na granicę litewską razem z grupą urzędników polskiego komisariatu generalnego.

1939 – W Radomiu oddano do użytku kaplicę pw. św. Józefa Oblubieńca NMP. W 1934 ks. Dominik Ściskała, proboszcz parafii pw. Opieki NMP, zakupił na potrzeby duszpasterstwa na Młodzianowie dwa magazyny gospodarcze przy ul. Wiejskiej. Jeden z nich zaadaptowano na kaplicę w 1939. Na prośbę proboszcza Ściskały zostali sprowadzeni do posługi duszpasterskiej w tej kaplicy pallotyni. Dom Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego został założony w Radomiu w 1939, a kanonicznie erygowany w 1958.

1943 – Na Kopcu do obrzędu obłóczyn przystąpili kandydaci na kleryków: Jerzy Paprocki (+1944), Franciszek Świerczek (†1996), Tadeusz Tomasiński i Julian Zegar (†1959).

1945 – Ks. Joachim Lichy SAC objął placówkę i kościół św. Jacka w Gliwicach przy ul. Jagiellońskiej 19a. Jeszcze tego miesiąca przybyli tu: ks. Alojzy Hassa i ks. Stanisław Jaworski.

30 VI 1948 pallotyni opuścili ostatecznie dom i kościół w Gliwicach, oddając klucze pastorowi Wilhelmowi Firli.

1948 – W Collegium Marianum na Kopcu, nowy rok szkolny rozpoczęło 155 uczniów. Oprócz tego było 20 kursistów (=słuchacz, uczestnik). Mszę św. na rozpoczęcie roku szkolnego i kazanie wygłosił ks. rektor Józef Ramusiewicz.

1950 – Rozpoczął się rok szkolny dla pallotyńskiego liceum w Ołtarzewie. Uroczystą Mszę św. odprawił ks. dyrektor Józef Kloc. W rozegranym meczu siatkówki, nowicjusze licealiści pokonali kleryków profesów.

1951 – Rozpoczął się nowy rok szkolny w pallotyńskich Zakładach na Kopcu i w Chełmnie, jak również w liceum w Ołtarzewie. Ogólna liczba seminarzystów na Kopcu i w Chełmnie wynosiła 272.

– Ks. Józef Kloc został mianowany profesorem katechetyki w Seminarium w Ołtarzewie, a ks. Edmund Winklarz wykładowcą księgowości.

1951 – Ks. Tomasz Sobieraj objął administrację parafii w Przedborowej k. Ząbkowic Śląskich i zamieszkał tam na stałe. Arcybiskup wrocławski mianował go ojcem duchownym dekanatu.

1952 – Rada Prowincjalna postanowiła w pozostawionej części domu Collegium Marianum umieścić 51 kleryków-nowicjuszy, po IX klasie. Magistrem tego nowicjatu mianowano rektora kopieckiego ks. Stanisława Martuszewskiego. Klerycy po ukończeniu nowicjatu przygotowywali się do egzaminu maturalnego.

1963 – Pap. Paweł VI udał się z Castel Gandolfo do pobliskiego miasta Frascati, aby uczcić relikwie św. Wincentego Pallottiego, które były wystawione w katedrze dla uczczenia przez wiernych. Przewodniczył tam Eucharystii, podczas której wygłosił homilię, podkreślając w niej proroczy i pionierski duch Pallottiego.

1966 – Zmiany personalne w Radomiu. Z rektorstwa odszedł ks. Ludwik Krawczyk (od 1963), a zastąpił go ks. Marian Dziczek. Stanowisko proboszcza opuścił ks. Konstanty Kobielus. Jego obowiązki przejął ks. Ludwik Skuza.

1969 – Ks. Tadeusz Gliński, zgodnie z dekretem, rozpoczął pracę wykładowcy historii Kościoła w WSD w Ołtarzewie. Obowiązki te spełniał do 1993.

1973 – Ks. Leon Dąbski został wikariuszem substytutem z prawami proboszcza w parafii w Lublewie, w diec. gdańskiej (odchodzący proboszcz zachował ten tytuł). Ks. Leon był pomysłodawcą i budowniczym kaplicy św. Maksymiliana Kolbego w Jankowie (1978). Parafią zarządzał do 1980.

1974 – niedziela – W Ołtarzewie odbył się Dzień skupienia dla warszawskiej młodzieży z Rodziny Rodzin. Rozważania prowadził ks. Stanisław Rudziński. Przybyło ok. 40 osób.

– Nowo mianowany proboszcz ołtarzewski, ks. Józef Turecki (na miejsce ks. Edwarda Daniela), przedstawił parafianom nowych duszpasterzy przy kościele w Ołtarzewie: ks. Eugeniusza Krzyżanowskiego – jako wikariusza i katechetę dzieci szkoły podstawowej (na miejsce ks. Zbigniewa Stanka) oraz ks. Stanisława Chabińskiego – jako duszpasterza młodzieży.

1974 – Pallotyńscy misjonarze w Rwandzie przejęli parafię w Mugombwa. Proboszczem i przełożonym placówki został ks. Kazimierz Trypus. Parafia liczyła 27 tys. katolików (ok. 53 tys. mieszkańców) i miała dwa ośrodki filialne: Kirarambogo i Magi. W 1981 parafię oddano diecezji.

1975 – W Ołtarzewie wieczorem rozpoczęły się rekolekcje dla kleryków. Prowadził je ks. dr Roman Dzwonkowski SAC.

1976 – Ks. Stanisław Ryś przeszedł do Regii Miłosierdzia Bożego we Francji. Do Paryża przyjechał 3 IX.

1977 – W drodze do Poznania, Ołtarzew odwiedził bp Teodor Hubrich (+1992), biskup pomocniczy Magdeburga. Biskup urodził się w Kłodzku w 1919. Tam też ukończył szkołę podstawową oraz średnią.

– Ks. Roman Forycki wyleciał do Szwajcarii na roczne stypendium naukowe. We wrześniu zastąpił jeszcze w Glasgow ks. Mariana Łękawę (w tym czasie ks. Łękawa przebywał na wakacjach w Polsce i odwiedził Ołtarzew), a następnie uczestniczył w Zebraniu Generalnym.

– Wieczorem klerycy w Ołtarzewie rozpoczęli rekolekcje. Prowadził je do wieczora 5 września ks. Alojzy Żuchowski.

– Andrzej Kopke z Niemieckiej Republiki Demokratycznej odjechał z Ołtarzewa do nowicjatu w Ząbkowicach Śląskich. Przebywając najpierw przez trzy miesiące w Ołtarzewie, uczył się języka polskiego.

1978 – Ołtarzewska wspólnota pożegnała w liturgii pogrzebowej byłego generała Stowarzyszenia, ks. Nicholasa Gormana. Uroczystej Mszy św. koncelebrowanej przewodniczył ks. rektor Jan Korycki, który podkreślił łączność ks. Gormana z Ołtarzewem i Polską Prowincją.

– Wieczorem tego dnia odbyło się spotkanie z misjonarzem, ks. Leszkiem Malewiczem SAC, pracującym w Algierii. Misjonarz ukazał perspektywy i formy pracy w tamtym kraju.

Ks. Malewicz pracował w Algierii w latach 1978-81. Wyjechał tam na zaproszenie Leona Etienne kard. Duvala. Prowadził też duszpasterstwo wśród Polaków – w zgrupowaniach bliższych i bardziej oddalonych.

– Do kursu szóstego dołączył kl. Jerzy Karcz z Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri.

1980 – W dniach 1 – 5 września trwały w Ołtarzewie obrady Sympozjum Etycznego. Brało w nim udział ponad 100 osób, w tym 86 delegatów zagranicznych z różnych krajów. Organizatorem Sympozjum był dziekan Wydziału Teologicznego Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, ks. prof. dr hab. Helmut Juros SDS i ks. dr Paweł Góralczyk SAC.

1986 – Nowym kierownikiem Instytutu Maryjnego w Częstochowie został ks. rektor Jan Kwidziński, przełożony wspólnoty częstochowskiej. Dotychczasowy kierownik ks. Tadeusz Michałek pełnił ten obowiązek przez trzy lata, ale ze względu na fakt objęcia przez niego obowiązków rektora w Wadowicach na Kopcu i opuszczeniu wspólnoty częstochowskiej, dokonano tej zmiany.

1991 – wrzesień – Na prośbę Stanisława Nowaka, biskupa diecezji częstochowskiej, Rada Prowincjalna podjęła decyzję o przyjęciu nowej placówki w Sosnowcu. Duszpasterstwo w parafii pw. św. Łukasza rozpoczęto już 29 VI 1989.

1991 – Pallotynki zakończyły dzierżawę domu w Sucharach (od 1951).

1991 – W Regii Miłosierdzia Bożego dokonały się następując zmiany:

Ks. Remigiusz Kurowski objął funkcję proboszcza parafii St. Pierre aux Liens w Osny. Kanoniczne objęcie nastąpiło 22 IX. W wydarzeniu tym uczestniczyli współbracia z superiorem Marianem Faleńczykiem, pallotynki i duchowieństwo diecezji Pontoise. Biskupa diecezji reprezentował ks. dziekan Paul Thielin.

• Pozostałe zmiany personalne w Regii Miłosierdzia Bożego:

ks. Marek Wittbrot – objął funkcję redaktora naczelnego „Naszej Rodziny”; kl. Krzysztof Hermanowicz – po ukończeniu nowicjatu w Rwandzie rozpoczął studia filozofii w Yaundé w Kamerunie; ks. Mieczysław Król – przeniesiony z Montmorency do Osny (Institution St-Stanislas), finalizacja tezy doktorskiej z perspektywą pracy w Collège; ks. Leszek Malewicz – kapelan szpitala św. Jana Bożego i Czerwonego Krzyża (mieszkał przy szpitalu św. Jana Bożego); ks. Eugeniusz Małachwiejczyk – po zakończeniu nauki w Poitiers przeniesiony do Paryża do administracji miesięcznika „Nasza Rodzina”; ks. Marek Mróz – praca w Domu Studenta im. Jana Pawła II w Paryżu; ks. Jerzy Szozda – duszpasterz ośrodków polonijnych w Dechy.

1993 – Ks. Henryk Kietliński został mianowany postulatorem Prowincji Chrystusa Króla.

1994 – Rozpoczęło działalność Katolickie Liceum Ogólnokształcące Collegium Culmense w Chełmnie.

1999 – Otwarto Katolickie Gimnazjum w Chełmnie.

2006 – Erygowano wspólnotę Stowarzyszenia w Międzyrzeczu.

2007; 2010 – Prowincja Zwiastowania Pańskiego objęła parafie w Dundee w Szkocji: św. Franciszka (2007) i św. Józefa (2010).

2016 – Za zgodą przełożonego generalnego ks. Jan Pietrus przeszedł z Regii zależnej Matki Bożej Miłosierdzia do Prowincji Zwiastowania Pańskiego.

ks. dr Stanisław Tylus SAC, Pallotyński Instytut Historyczny