Prowincja Chrystusa Króla

PALLOTYŃSKI INSTYTUT HISTORYCZNY

Kalendarium Pallotyńskie na 23 września

1944 – Po uprzednich szykanach (szyderstwa i bicie pięściami po twarzy) ks. Józef Stanek (ur. 1916 w Łapszach Niżnych na Spiszu, w ówczesnej diecezji spiskiej, obecnie archidiecezja krakowska), kapelan zgrupowania „Kryska” AK, ps. Rudy, został powieszony przez Niemców na zapleczu magazynów „Społem” przy ul. Solec w Warszawie.

Na miejsce stracenia szedł spokojnie, popychany brutalnie przez oprawców. Kazali mu zdjąć opaskę AK, lecz on odmówił. Świadom tego, co go czeka, stał spokojnie, błogosławił jeszcze spod szubienicy żołnierzy i ludność cywilną. Męczeńskiej śmierci towarzyszyły okrzyki oprawców. Powieszono go rano o 6.30, ubranego w sutannę, bez butów, które mu zdjęto przed egzekucją. Zginął przy domu śmierci, gdyż Niemcy wystrzelali lub powiesili wszystkich jego mieszkańców (ok. 200 osób).

Temu widowisku musieli przyglądać się ściągnięci przez Niemców powstańcy i mieszkańcy pobliskich domów. Obok niego powieszono dwie sanitariuszki z AK. Po śmierci wisiał jeszcze jakiś czas na szubienicy. Z szyderstwem pokazywali go Niemcy ludności polskiej pędzonej z Czerniakowa do obozu w Pruszkowie, jako „Głównego bandytę powstania. W ten sposób hitlerowcy, wbrew własnej woli, zorganizowali jakby pierwsze pielgrzymki oddające hołd temu, który wzorem Jezusa »umiłował do końca«, oddając życie za drugich”. J. Hance, żołnierz Szarych Szeregów, napisał: „Został zamordowany wspaniały człowiek, o nieocenionych wartościach duchowych i humanistycznych. Był i jest wzorem do naśladowania. Wskazał nam, jak należy żyć, aby być w zgodzie z samym sobą, wobec własnego sumienia i innych ludzi. Pamięć o kpt. ks. »Rudym« w naszych sercach nigdy nie zginie”.

Został beatyfikowany 13 VI 1999 w Warszawie przez pap. Jana Pawła II wraz z ks. Józefem Jankowskim SAC w gronie 108 Męczenników II Wojny Światowej.

*******************************************************

Inne wydarzenia tego dnia:

1819 – W dniach 8-23 września ks. Wincenty Pallotti przebywał w S. Giorgio di Cascia (miejsce, gdzie urodził się Pietro Paolo Pallotti, jego ojciec i gdzie do dziś żyją inni członkowie rodziny Pallottich) w Umbrii. Tam, 23 września spotkał się z Augustynem Francesco Parentim, któremu napisał list. W połowie października tr. ks. Wincenty powrócił do Rzymu.

1839 – Ks.  Wincenty Pallotti otrzymał od monsignora Alojzego Morchiniego 250 egzemplarzy mowy pochwalnej na część Marii Baldassari, zmarłej w Sant’Agata.

1920 – W czasie wojny polsko-bolszewickiej (1919-1920), pod Zasławiem odbyła się szarża kawalerii 5. Pułku Ułanów II Korpusu Polskiego gen. Hallera. Szarża zaskoczyła oddziały sowieckiej 24 Dywizji, zwanej „żelazną” i rozbija je całkowicie. 115 ułanów uczestniczących w szarży, wzięło do niewoli 1106 jeńców, zdobyło uzbrojenie i tabory wojskowe. Od tej pory pułk przyjął miano „Zasławski”, a dzień 23 września uznał za swoje święto pułkowe.

26 V 1921 5 Pułk Ułanów Zasławskich przybył do Ostrołęki na stały postój. Rozlokowany został w opuszczonych koszarach w osadzie Wojciechowice k. Ostrołęki. Wraz z wybuchem II wojny światowej opuścił swoje koszary i już więcej do Ostrołęki nie powrócił. Walczył w ramach Podlaskiej Brygady Kawalerii, a w czasie okupacji odtworzony został w strukturach Armii Krajowej.

Narodowe i patriotyczne tradycje Pułku

reaktywował i pielęgnował w Ostrołęce ks. Antoni Pęksa SAC (1975-1997), poprzez współorganizowanie wrześniowych uroczystości 5. Pułku Ułanów Zasławskich, przypominających rocznicę bohaterskiej szarży pod Zasławiem (jego inicjatywę przejęli i podtrzymują nadal jego następcy na urzędzie proboszcza). Przyjeżdżają wtedy do Ostrołęki-Wojciechowic weterani i ich rodziny oraz przyjaciele; w uroczystościach uczestniczy także Wojsko Polskie.

1928 – Ołtarzew odwiedził bp Kazimierz Tomczak, sufragan łódzki, wraz ze swoim kapelanem.

– Ks. radca prowincjalny Franciszek Kilian wyjechał na odpust do Borzęcina, gdzie spowiadał.

1931 – Od 17 do 24 września przebywał w Ołtarzewie ks. Peter Resch, eksgenerał (był generałem w latach 1925-31), a wówczas pierwszy konsultor generalny Stowarzyszenia.

1932 – W Ołtarzewie zakończyły się doroczne rekolekcje dla pallotynów, które prowadził ks. senior Alojzy Majewski. Rekolekcje rozpoczęto 18 września.

– Ks. prałat Henryk Hilchen (+1956), proboszcz parafii MB Częstochowskiej w Warszawie odwiedził Ołtarzew.

1934 – Ks. Leon Bemke odprawił o godz. 9:00 w Ołtarzewie, w kaplicy parkowej, pierwsze nabożeństwo dla dzieci szkolnych z Ożarowa. Kazanie wygłosił ks. Augustyn Rolbiecki. Od tego momentu rozpoczęto odprawiać dla dzieci niedzielną Mszę św. o godz. 9:30. Dotychczasowa Msza św. z godz. 9:00 została przeniesiona z kaplicy parkowej do domu misyjnego.

– Ks. rektor ołtarzewski Alfons Męcikowski, wyjechał na wycieczkę z członkiniami SMPŻ statkiem do Płocka.

– Ołtarzew odwiedziła siostra generalna pallotynek i siostra przełożona domu pallotynek z Rajcy k. Nowogródka.

1934 – jesień – Księża z Kopca angażowali się duszpastersko: co niedzielę w Kętach (ks. dyrektor Władysław Baumgart), w Wieprzu (ks. Franciszek Wardowski), w Wadowicach „od czasu do czasu” (ks. Kazimierz Mielewski z Kleczy), „a ks. [Franciszek] Cegiełka dał się już poznać jako nieprzeciętny kaznodzieja” (z kroniki Kopca).

1938 – Ks. Stanisław Szulmiński rozpoczął w Laskach swoje roczne rekolekcje.

1945 – Odbyło się poświęcenie i otwarcie kościoła św. Anny w Letniewie, który po zniszczeniach wojennych odrestaurował ks. Józef Jażdżewski SAC. 7 VII 1945, bp gdański Karol Maria Splett mianował tam ks. Józefa administratorem parafii. Ks. Józef pracował w Letniewie do 28 IX 1945.

1946 – Na kapitule domowej w Osny przyjęto oficjalną nazwę dla sierocińca: Zakład św. Stanisława Kostki.

1950 – W dniach 22 i 23 września dom w Sucharach gościł abpa Stefana Wyszyńskiego Prymasa Polski, który w miejscowej kaplicy odprawił Mszę św. i wygłosił kazanie do licznie zebranych wiernych. 23 września, po obiedzie i zwiedzeniu domu, ks. Prymas pożegnany serdecznie opuścił Suchary.

1958 – W Kościelisku zakończyła się III Kapituła Prowincjalna (rozpoczęła się 20 IX). Brało w niej udział 27 księży. W Kapitule uczestniczył eksgenerał ks. Wojciech Turowski, który wygłosił referat „O dziele Apostolstwa Katolickiego” (opublikowany jako „Referat na Kapitule Prowincjalnej”, WPPChK 1958, nr 6, 246-259). Tematyką kapituły był pierwszy punkt Ustaw, dotyczący celu Stowarzyszenia i jego wypełniania. Powracał więc problem tożsamości Stowarzyszenia i sprawa Ruchu Apostolskiego. Te kwestie miały być też głównymi zagadnieniami na X Kapitule Generalnej (1959).

1971 – Księża profesorowie teologowie z Ołtarzewa uczestniczyli w Lublinie na KUL-u w Wielkim Kongresie Teologów Polskich. Obrady Kongresu odbywały się w dniach 21 – 23 września pod hasłem „Teologia a antropologia chrześcijańska”. Kongresowi przewodniczył Karol kard. Wojtyła.

Nasi uczestnicy Kongresu stwierdzili, że „polska myśl teologiczna nie jest zbyt błyskotliwa”; że „głoszono stare poglądy” (cyt. za Kroniką domu).

Klerycy w tym czasie nie mieli wykładów; zaangażowani zostali do kopania kartofli.

1973 – Ks. Tadeusz Gliński, ks. Roman Forycki oraz klerycy: Zenon Bazan, Jerzy Kopeć i Jan Sopicki wzięli udział w nabożeństwie ku czci ks. kapelana Józefa Stanka SAC i poległych powstańców czerniakowskich, które odbyło się w kościele Świętej Trójcy w Warszawie. Kościół i okoliczne place były wypełnione wiernymi. Kazanie podczas Mszy św. wygłosił ks. Stanisław Tworkowski, proboszcz parafii św. Jadwigi w Milanówku (+1999). Po Mszy złożono wieńce pod pomnikiem powstańców.

1974 – Seminarium w Ołtarzewie odwiedził bp Carlo Ferrari z Mantui (+1992). Po powitaniu w kościele seminaryjnym, krótko przedstawił swoją działalność w Mantui. Tłumaczem był ks. Franciszek Bogdan.

1975 – W Ołtarzewie nastąpił odbiór remontu sali teatralnej pod kościołem. Zakład Urządzeń Teatralnych w Warszawie dokonał przede wszystkim przebudowy aparatury oświetleniowej. Ze strony Seminarium dokument podpisali: ks. ekonom Stanisław Orlicki, kl. Roman Kalita i kl. Jan Kwidziński, a ze strony Zarządu: inż. Jerzy Zalewski z małżonką – główny projektant przebudowy instalacji elektrycznej sali i sceny, inż. Andrzej Sosnowski – projektant aparatury oświetleniowej, inż. Bojarski – prowadzący nadzór nad pracami i technik Skrzyński – instalator i monter aparatury sterowniczej.

1976 – W szpitalu w Pontoise zmarł ks. Jakub KRZYSZCZUK (Jacques CRISOU, ur. 1931 w Chorostkowie, w parafii Nadwórna, w archidiecezji lwowskiej), doktor teologii, duszpasterz we Francji, dyrektor szkoły drukarskiej w Osny, radca i ekonom regii, dyrektor drukarni w Osny, redaktor Editions du Dialogue. Wkładał wiele wysiłku w działalność wydawniczą. Był obdarzony duchem pracowitości, sumienności i obowiązkowości.

1977 – Chór Seminarium wyjechał na Pragę, gdzie uczestniczył w uroczystościach jubileuszu 50.lecia obecności pallotynów w Warszawie. W roku jubileuszowym proboszczem i rektorem domu warszawskiego był ks. Feliks Folejewski, a jego zastępcą ks. Stefan Domagała.

– W czasie Zebrania Domowego w Ołtarzewie ks. ekonom Stanisław Orlicki przedstawił projekt rozbudowy domu (kotłowni), modernizacji prezbiterium kościoła, asfaltowania alejek w ogrodzie i zakupu nowego agregatu prądotwórczego.

1977 – W Centre du Dialogue w Paryżu wieczór autorski mieli: Ryszard Krynicki, poeta, tłumacz i wydawca oraz Jerzy Krzysztoń (+1982), prozaik, dramaturg, reportażysta i tłumacz.

1979 – Br. Wiktor Anbild obchodził w Poznaniu złoty jubileusz pierwszej konsekracji.

1982 – W Zakopanem, w dniach 1 – 23 września odbył się kurs języka niemieckiego dla 12. kleryków, który zorganizował i prowadził ks. Anastazy Bławat.

1983 – W Paryżu kl. Tadeusz Krakowski złożył konsekrację wieczną na ręce delegata superiora Regii Miłosierdzia Bożego, ks. Stanisława Suwały.

1984 – W Wadowicach na Kopcu, na ręce ks. prowincjała Czesława Parzyszka, wieczną konsekrację złożyli klerycy: Mieczysław Biały, Krzysztof Brzostowski, Andrzej Kaim, Andrzej Pelc, Piotr Pieczatowski, Walter Rachwalik, Tadeusz Skwarek oraz bracia: Stanisław Bieś, br. Jan Grabowski i br. Leszek Machajewski.

1989 – Po długiej chorobie, w szpitalu w Warszawie, zmarł br. Franciszek Ciesielka (ur. 1921 w Barcicach k. Nowego Sącza, w diecezji tarnowskiej). Przez ponad 20 lat służył Stowarzyszeniu w Ołtarzewie jako krawiec.

Często można było go spotkać na modlitwie z różańcem w ręku. Miał swój czas na rozmyślanie, czytanie duchowne i inne praktyki religijne. Nigdy ich nie opuszczał. Był człowiekiem milczenia – nie wdawał się w zbędne dyskusje. Niewiele potrzebował dla siebie, ponieważ wiernie realizował śluby i przyrzeczenia.

1991 – Na Karczówce poświęcono krzyż w miejscu zabójstwa ks. diecezjalnego Stanisława Ziółkowskiego, administratora parafii św. Karola Boromeusza. Został zastrzelony 23 IX 1946, w odległości 70 m na zachód od kościoła na Karczówce, gdy szedł na lekcje religii do szkoły w Czarnowie. Poświęcenia krzyża dokonał i przewodniczył koncelebrowanej Mszy bp Jan Gurda.

1991 – W North Tonawanda, w kościele Wniebowstąpienia Pańskiego została odprawiona msza pogrzebowa za śp. ks. Jerzego Jerę, w której uczestniczyli wierni, organizacje kościelne i dzieci szkolne. Odprawiało ją dwóch bpów pomocniczych diecezji Buffalo i 35 diecezjalnych oraz zakonnych księży. Homilię wygłosił ks. Franciszek Cegiełka. Na cmentarzu kondukt pogrzebowy poprowadził bp Edward Grosz. Został pochowany w Kenmore (Elmwood Ave. – Mount Olivet Cemetery), w kwaterze księży.

1994 – W 50. rocznicę powstania warszawskiego, 23 IX, przy skrzyżowaniu ulic Wilanowskiej i Solec, odsłonięto i poświęcono pomnik ku czci ks. Stanka i wszystkich walczących na tym terenie w oddziałach AK i Wojska Polskiego. Uroczystej mszy z tej okazji przewodniczył i kazanie wygłosił Józef kard. Glemp (Józef Glemp, „Święci idą przez Warszawę”, Warszawa 1997, 119-124 o znamiennym tytule kazania „Miłość Ojczyzny prawem chrześcijańskim”; opublikowane też w WPChK 1997, nr 7-8, 392-394); wzięli też udział Edward Materski, bp sandomiersko-radomski, Zbigniew Kraszewski, warszawski bp pomocniczy, poczty sztandarowe AK, kompania reprezentacyjna i orkiestra WP, delegacja z Łapsz Niżnych i orkiestra PKP.

1994 – Inauguracja roku szkolnego w Katolickim Liceum Ogólnokształcącym Księży Pallotynów w Chełmnie. Przewodniczył jej bp toruński Andrzej Suski. Otwarcia dokonał ks. Wojciech Pietrzak SAC. Pierwszym dyrektorem Liceum został ks. Piotr Jankowski SAC. Początkowo lekcje odbywały się w domu pallotyńskim i w salach Technikum Rolniczego w Grubnie.

1997 – W Kłyżu zmarł ks. Roman Tarka (ur. 1929 w Kłyżu, w parafii Otfinów, w diecezji tarnowskiej), do 1987 kapłan w Stowarzyszeniu. Po inkardynacji do diecezji pracował jako duszpasterz w USA i na Litwie. Został pochowany na cmentarzu w Otfinowie. W imieniu ks. prowincjała w uroczystościach pogrzebowych uczestniczył i pożegnał zmarłego ks. Henryk Kietliński.

1998 – Delegacja Seminarium ołtarzewskiego uczestniczyła w uroczystościach 45. lecia męczeńskiej śmierci ks. Józefa Stanka, Sługi Bożego, kapelana Powstania Warszawskiego.

2005 – 22-23 września – Odbyły się uroczystości pogrzebowe ks. Szczepana Barcikowskiego, ekonoma prowincjalnego 1962-64, mistrza nowicjatu braci 1981-82 –  najpierw 22 IX w pallotyńskim kościele w Poznaniu, a następnego dnia w Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Ożarowie Mazowieckim, po czym został pochowany na cmentarzu w Ołtarzewie.

2016 – W Wadowicach na Kopcu odbyła się uroczystość ku czci ks. Leona Bemkego SAC. Mszy św. przewodniczył i okolicznościowe kazanie wygłosił ks. Stanisław Tylus. Po Mszy odsłonięto tablicę na grobie kapelana Westerplatte, a miejscowa szkoła przeprowadziła w auli akademię poświęconą życiu i działalności ks. Bemkego.

2017 – W Gnieźnie, o godz. 5.00 zmarła s. Consumata Wojtczak, pallotynka. Urodziła się 28 III 1929. W ostatnim czasie mieszkała w gnieźnieńskim „Domu pod Lasem”, gdzie w pełni oddawała się swojej pasji, jaką była dla niej praca w ogrodzie. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 27 września, w parafialnym kościele Chrystusa Wieczystego Kapłana w Gnieźnie (ul. 28 Grudnia 12), gdzie została odprawiona Msza św. pogrzebowa w jej intencji.

2019 – O godz. 18.00 w kościele Chrystusa Króla w Warszawie przy ul. Skaryszewskiej odprawiona została Msza św. w 75. rocznicę męczeńskiej śmierci bł. Józefa Stanka SAC. Przewodniczył jej ks. proboszcz Marcin Gontarz SAC, a kazanie wygłosił ks. Stanisław Tylus SAC. Msza ta otworzyła comiesięczne Msze o bł. Józefie Stanku, które sprawowane są w dolnym kościele 23. dnia każdego miesiąca.

2019 – W Instytucie Liturgiki i Homiletyki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II miała miejsce publiczna obrona pracy doktorskiej ks. Michała Orzoła pt. „Mistagogia chrystofanii paschalnych (J 20, 1-9.19 – 21,19). Studium homiletyczne na przykładzie transmisji Mszy Świętych w polskim radiu i telewizji”.

ks. dr Stanisław Tylus SAC, Pallotyński Instytut Historyczny