System społeczny zakonu a funkcja apostolska
Staraniem Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego SAC ukazała się po raz pierwszy drukiem publikacja ks. Witolda Zdaniewcza zatytułowana „System społeczny zakonu a funkcja apostolska (na przykładzie żeńskich zgromadzeń zakonnych w Polsce” z 1974. W ten sposób ISKK zainaugurował obchody 50-lecia istnienia.
Książka wydana została w Wydawnictwie Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Prezentuje prowadzone w latach ’70 badania żeńskich zakonów w Polsce, a także proponuje oryginalną teorię własną zakonu. Jednocześnie pytanie badawcze, które Zdaniewicz stawia w swojej rozprawie, a które dotyczy znaczenia Soboru Watykańskiego II dla funkcjonowania żeńskich zgromadzeń, wpisuje się w dominujący nurt podejmowanych wówczas na świecie badań nad tym zagadnieniem.
Teoria zakonu opracowana przez Zdaniewicza zakłada rozumienie zakonu jako systemu społecznego, składającego się z następujących elementów: struktury (m.in. członkowie, cel, a więc miłość do Boga, bliźnich i dążenie do świętości, rady ewangeliczne oraz życie wspólnotowe i władza), funkcji (adaptacyjna, apostolska, doskonalenia członków i zachowania systemu), mikrostruktur, czyli m.in. struktury funkcji w zakonie i klasztorze oraz władzy czy więzi nieformalnych.
Z przeprowadzonych przez Zdaniewicza badań wynika, że wówczas dla zakonnic w Polsce ważniejsza była koncentracja na pierwszym zbiorze praktyk. Nie tylko miały one ograniczony kontakt ze światem zewnętrznym, ale też nie były nim zainteresowane: „rzadko” słuchały radia (5,7% zakonnic robiło to codziennie), oglądały telewizję (3,6%) czy czytały gazety (6,1%), z kolei „czasem” – odpowiednio: 49,4%, 58,2%, 60,9%. Postawy zakonnic skierowane były więc do środka, a reformy soborowe wymagały od nich skierowania na zewnątrz.
Publikacja jest dostępna pod adresem: www.iskk.pl/badania/struktury/325-system-spoleczny-zakonu-a-funkcja-apostolska-rozprawa-habilitacyjna-witolda-zdaniewicza-z-1971-r
Ks. Witold Zdaniewicz urodził się 11 grudnia 1928 r. w Ołtarzewie. W 1945 r. wstąpił do nowicjatu księży pallotynów. W roku 1952 rozpoczął studia w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej w Sekcji Filozofii Praktycznej (kierownikiem Katedry Socjologii Chrześcijańskiej był wówczas prof. Czesław Strzeszewski). W 1956 r. pod kierunkiem prof. Józefa Majki napisał pracę magisterską zatytułowaną „Augustyńska filozofia pracy”. W roku 1958 Zdaniewicz obronił pracę doktorską pod tytułem „Wskazania Piusa IX w liście Quae nobis a ich realizacja w Polsce. Próba oceny polskiej Akcji Katolickiej jako czynności społecznej, na podstawie socjografii polskiej Akcji Katolickiej” napisaną pod kierunkiem prof. Strzeszewskiego. W roku 1971 we współpracy ze współbraćmi, przede wszystkim dr. Piotrem Tarasem, Zdaniewicz zainicjował działalność Biura Badań Statystycznych, które potem przekształciło się w Zakład Socjologii Religii, a w 1991 r. w Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego. W 1974 r. uzyskał stopień doktora habilitowanego w zakresie socjologii religii. W tym samym roku zorganizował pierwszy zjazd socjologów religii, na którym wykład wygłosił Prymas Stefan Wyszyński. Ks. Zdaniewicz współtworzył również środowisko socjologów Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Jest jednym z najważniejszych przedstawicieli lubelsko-warszawskiej szkoły socjologii religii.
